Artio to celtycka bogini, która jest związana z kultem niedźwiedzia. Szczególnie była czczona przez starożytny lud celtycki, czyli przez tak zwanych Helwetów.
Podobnie jak inne boginie
Artio, podobnie jak bogini Esus, Cernnunos oraz Abnoba, należała do bóstw łączonych z konkretnymi zwierzętami łownymi. Od jej imienia „Art”, po grecku „Arktos”, nazywa się wielkie zwierzę łowne, jakim jest niedźwiedź.
Bogini Artio często utożsamiana z rzymską Dianą i grecką Artemidą. Jej kult mógł być związany z cyklami przyrody i zbiorami – jej święto przypadało na 21 października.
Kult bogini Artio był szeroko praktykowany w okolicach dzisiejszego Berna, tam właśnie a dokładnie w niedalekim Muri, znaleziono w 1832 roku brązową statuetkę stanowiącą na pewno „votum” pamiętające czasy rzymskie.
Wspomniana statuetka, pochodząca z ok. II w n.e, była ofiarowana bogini Artio z wyrytą dedykacją brzmiącą „Deae Artioni / Licinia Sabinilla”, czyli „Bogini Artionie od Licinii Sabinilli”, która mogła być rzymską matroną, oddającą kult bogini Artioni.
Statuetka przedstawia na podłużnym cokole postać potężnej niedźwiedzicy, która zasiada na tronie. Zwierzę to wysuwa swój wielki łeb do kobiety, opartej o drzewo. Postać kobieca karmi to zwierzę, podając mu na ogromnej paterze owoce leśne. Scena figuralna na pewno przedstawia celtycką boginię Artio, jako boginię obfitości i opiekunkę niedźwiedzi. Przy okazji, w tym miejscu warto wspomnieć, że niedźwiedź figuruje do dziś w historycznym herbie Berna.
Może Ariatos
Przyjmuje się, że jej męskim odpowiednikiem mógł być czczony również przez Celtów, bożek Ariatos, kochający las i zwierzynę leśną. Według tego boga, jak i też bogini Artio, niedźwiedzie są najpiękniejszymi zwierzętami, których stojąca postura trochę przypomina figurę ludzką.
Słowo niedźwiedź, dla odmiany, ma korzenie prasłowiańskie i oznacza zwierzę żywiące się miodem. Często też Celtowie nazywali niedźwiedzia po prostu „medvedis”. Nazwa ta też często tłumaczona jest jako zwierzę siejące niebezpieczeństwo.
Te zwierzęta
Od zawsze niedźwiedzie symbolizowały ogromne pokłady siły i agresji. Dawni Celtowie pragnąc posiąść jego atrybuty, upodabniali się do niego.
Podczas swoich obrzędów wdziewali na siebie skórę niedźwiedzia, zaś inny lud na przykład Berserkowie, malowali się tak, aby przypominać to zwierzę. Szał bitewny Wikingów, mieszkających w Szmaragdowej Wyspie, spotęgowany był tym, że na swoich hełmach nosili oni łby niedźwiedzi, a na plecach mieli zarzucone ich skóry.
W Danii
W Danii natomiast znana jest legenda jak to król Björn, był zrodzony ze związku niedźwiedzia i kobiety. Miało to dowodzić jego szlachetnego pochodzenia, a przy okazji i siły.
Wcielenie bogów
Niedźwiedź był też wcieleniem różnych bogów, a szczególnie największego z nich, czyli Dagdy. Wierzono bowiem, że może być on także ludzką istotą zaklętą jedynie w postać zwierzęcia.
W wielu legendach celtyckich snują się opowiadania, jakoby ta dzika postać była oswojona przez celtycką kobietę. Ona czuje się bezpieczna przy tym zwierzęciu, a ono czuje się być jej przyjacielem.
Respekt i podziw
Niedźwiedź zajmował w życiu dawnych Celtów bardzo znaczące miejsce. Jego wygląd i ogromna postura, zawsze robiły na naszych celtyckich przodkach wielkie wrażenie. Tak naprawdę drżeli oni przed nim, ale też obdarzali go szacunkiem, wierząc w jego potężną moc.
Dawniej na terenach Szmaragdowej Wyspy, panował zwyczaj wyprawiania sowitych uczt w czasie, gdy niedźwiedzie pogrążone były w zimowym śnie. Uczty te miały zapewnić zwierzętom komfortowe położenie podczas snu, a także szczęśliwe wybudzenie w czasie nadchodzącej wiosny.
Niedźwiedź człowiek
Jest to zwierzę spokrewnione w pewien sposób z człowiekiem. O tym, jak bardzo kocha niedźwiedź człowieka świadczy fakt, że nie jest on wielbicielem ludzkiego mięsa, zatem rzadko on atakował człowieka.
Ludzie, czcząc to zwierz, również rzadko spożywali mięso z niedźwiedzia, delektując się raczej porcją innego mięsiwa.
Moc niedźwiedzia
Według Celtów, wyjątkowość niedźwiedzia przejawiała się przede wszystkim w umiejętności odpędzania przez niego złych mocy.
Gdy sądzono, że ktoś jest zniewolony siłą złego, Druidzi Celtyccy wzywali na pomoc boginię Artio lub specjalnymi przynętami wabiono pod dom opętanego niedźwiedzia, któremu dawano w konwiach miód. Obecność tego wielkiego zwierzęcia w okolicy, gdzie mieszkali ludzie, oczyszczała to miejsce z tak zwanego „zaczarowania”.
Za stosowną, oczywiście dość wygórowaną opłatą, tak zwani niedźwiednicy, sprowadzali te zwierzęta w miejsce, które opanowane było przez czary. Oni wiedzieli, w jaki sposób to zrobić, aby nikomu nie stała się krzywda.
Niedźwiedź jako uzdrowiciel
Niedźwiedź według Celtów odpędzał złe moce, a tym samym nawet wierzono, że uzdrawiał ludzi.
Celtyccy przodkowie wierzyli, że on niebagatelną rolę pełnił w procesie leczenia ludzi.
Przez wiele lat, wśród ludów celtyckich obowiązywał pewien rytuał przeprowadzania niedźwiedzia do łóżka chorego. Kobiety ciężarne zaś uwielbiały wpatrywać się w niedźwiedzia, którego przyprowadzili wspomniani już niedźwiednicy wierząc, że urodzą zdrowe i piękne dziecko.
Z czasów chrześcijańskich pochodzi pewna legenda, która opowiada, że w dzień Zwiastowania Najświętszej Marii Panny niedźwiedź kąpał się w rzece, oczyszczając ją dla człowieka.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
FOTO: Brązowa statuetka bogini Artio (II w. n.e.), ze znanej kolekcji brązowych figur Gallo-Roman znalezionych w Muri niedaleko Berna, Szwajcaria, 1832, Sandstein, domena publiczna CC BY 3.0
