Irlandzki system świadczeń socjalnych pod lupą – w ciągu ostatnich dwóch lat ponad 600 tys. euro zostało błędnie wypłacone osobom przebywającym w więzieniach. Departament Ochrony Socjalnej ujawnia skalę nadpłat i zapowiada działania mające na celu skuteczniejsze wykrywanie oraz zapobieganie podobnym przypadkom w przyszłości.
Departament Ochrony Socjalnej potwierdził niedawno, że w latach 2023 i 2024 wykryto 735 przypadków wypłat, które nie powinny były zostać zrealizowane – pieniądze trafiły do osób odbywających karę pozbawienia wolności.
W 2024 r. błędnie wypłacono osobom przebywającym w więzieniu ok. 303 tys. euro, z czego ok. 160 tys. euro zostało już odzyskane. W 2023 r. wypłacono nieco poniżej 304 tys. euro z czego do tej pory udało się odzyskać niemal 228 tys. euro (ok. 75 proc. całości).
Departament poinformował, że w ubiegłym roku zgłoszono 368 nadpłat dotyczących 355 osób przebywających w więzieniach, z których niektóre otrzymywały więcej niż jeden rodzaj świadczenia socjalnego. W 2023 r. odnotowano 367 nadpłat dla 359 osób odbywających karę więzienia.
Każda osoba, która otrzymała nadpłatę, do której nie miała prawa, musi zwrócić pełną kwotę Departamentowi. Jednak proces odzyskiwania środków może być długotrwały i skomplikowany, w zależności od sposobu spłaty, okresu rozliczenia oraz sytuacji finansowej danej osoby.
Departament wyjaśnił, że w przypadku osadzenia osoby w więzieniu, świadczenia socjalne, do których nie ma ona prawa, są zawieszane lub wstrzymywane. Irlandzka Służba Więzienna co tydzień przekazuje Departamentowi listę nowo przybyłych więźniów, która jest następnie porównywana z wewnętrznymi rejestrami w celu „zapobiegania, wykrywania i przeciwdziałania oszustwom socjalnym”.
Większość wypłat została szybko wstrzymana lub kontynuowana przez bardzo krótki czas. Rzecznik Departamentu Ochrony Socjalnej zaznaczył, że może to wynikać z opóźnienia między otrzymaniem informacji od Służby Więziennej a zatrzymaniem wypłaty świadczenia, do którego dana osoba wcześniej miała prawo.
Warto jednak zaznaczyć, że osoby odbywające karę pozbawienia wolności nadal mają prawo do niektórych świadczeń socjalnych. Na przykład osoba, która osiągnęła wiek uprawniający do otrzymywania emerytury państwowej (State Pension Contributory), może nadal ją otrzymywać podczas odbywania kary.
Przez wiele lat żona mężczyzny przebywającego w więzieniu miała prawo do świadczenia zwanego „Zasiłkiem dla żony więźnia” – była to pomoc uzależniona od dochodu, wypłacana kobietom poniżej 66. r. ż., których mąż przebywał w więzieniu i które nie miały dzieci na utrzymaniu. Świadczenie to zostało zamknięte dla nowych wnioskodawczyń i wycofane w styczniu 1997 r., kiedy wprowadzono zasiłek dla samotnych rodziców (One Parent Family Payment).
Sprawa nadpłat ujawnia potrzebę większej kontroli nad systemem świadczeń socjalnych w Irlandii. Choć większość błędnych wypłat została już odzyskana, Departament Ochrony Socjalnej podkreśla, że konieczne są dalsze usprawnienia w komunikacji między instytucjami oraz szybsze reagowanie na zmiany w statusie beneficjentów. Tylko dzięki skutecznym mechanizmom nadzoru możliwe będzie ograniczenie ryzyka nadużyć i zapewnienie, że pomoc trafia wyłącznie do osób, które rzeczywiście jej potrzebują.
RK
FOTO: więzienie w Cork, irishprisons.ie
